Informacje o regionie
ARCHITEKTURA MUROWANA
spis treści:
1) Skalbmierz – kościół parafialny p.w. Św. Jana Chrzciciela, wzniesiony w XV wieku, z zachowaniem pozostałości romańskich z XII/XIII wieku. Są nimi dwie wieże i część prezbiterium. Stalle barokowe z XVIII wieku.
2) Opatowiec – kościół gotycki, podominikański, przekształcony w XVII wieku, p.w. Św. Jakuba.
3) Małoszów - kościół p.w. Św. Mikołaja, wzniesiony w 1648 roku, barokowy.
4) Kocina – kościół p.w. Św. Barbary, zbudowany w 1672 roku, barokowy.
5) Kazimierza Wielka – kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św., zbudowany w 1663 roku przez Stanisława Warszyckiego - kasztelana krakowskiego, bezstylowy.
6) Bejsce – kościół p.w. Św. Mikołaja, gotycki, z XIV w., z kaplicą Firlejów z 1600 roku.
7) Pałac w Bejscach - wzniesiony w 1802 roku, przez architekta Jakuba Kubickiego dla Marcina Badeniego. Jest pierwowzorem warszawskiego Belwederu.
8) Czarnocin – kościół p.w. NMP, wzniesiony oko. 1360 roku przez Ottona z Mstyczowa, gotycki.
9) Sokolina – kościół p.w. Michała Archanioła, wybudowany w latach 1651 – 1660.
Skalbmierz – kościół parafialny p.w. Św. Jana Chrzciciela, wzniesiony w XV wieku, z zachowaniem pozostałości romańskich z XII/XIII wieku. Są nimi dwie wieże i część prezbiterium. Stalle barokowe z XVIII wieku.
Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela – wzniesiony w końcu XII lub na początku XIII wieku, na pewno przed 1217 rokiem, gdyż w tym roku dokumenty wspominają Gubertusa Prepozyta Skalbmierskiego. Kościół był przebudowany i inkastelowany w 1235 roku przez Konrada I mazowieckiego. Obecny kościół został wzniesiony w XV wieku, z zachowaniem pozostałości romańskich. Kronikarz Jan Długosz wspomina, że na miejscu dawnego kościoła, zniszczonego skutkiem wiek, za jego czasów. Z ofiar złożonych przez wiernych oraz biskupów krakowskich, powstał wspaniały, nowy, murowany kościół. Budowany w dwóch fazach: nawy w I poł. XV wieku, a pod koniec XV wieku – prezbiterium. Jest to kościół gotycki, orientowany (wschód – zachód), murowany z kamienia, nietynkowany. Pozostałością pierwotnego romańskiego kościoła z przełomu XII i XIII wieku są: dwie wieże, zachodnia część prezbiterium i dolna część południowej ściany prezbiterium. Nawa główna z nawami bocznymi stanowią kwadrat. W każdej nawie są trzy przęsła. Prezbiterium równej szerokości z nawą główną. Od strony północnej i południowej wznoszą się dwie wieże czworoboczne i czterokondygnacyjne, nieco podwyższone w II poł. XIX wieku z neogotyckim hełmami. Portale: z kruchty północnej do nawy bocznej gotycki z I poł. wieku XV, ostrołukowy, o szerokich, bogato profilowanych ościeżach; z prezbiterium do zakrystii portal wczesnobarokowy z 1 połowy XVII wieku, marmurowy prostokątny. Na ścianach prezbiterium znajdują się napisy łacińskie, nazwiska i data 1556. Główny ołtarz pochodzi z 1908 roku i został wykonany na wzór dawnego z 1626 roku spalonego w 1906 roku. Wystrój kościoła głównie barokowy z XVII, XVIII wieku. Zachowane epitafia z XV-XX wieku. W kościele znajduje się obraz pędzla Jakuba Jordaensa (1593-1678) ze szkoły flamandzkiej – "Pokłon Trzech Króli"
Opatowiec – kościół p.w. Św. Jakuba, gotycki, podominikański, przekształcony w XVIII w.
Fot. Jarosław Kubalski
Parafia powstała prawdopodobnie na przełomie XI i XII w., jest odnotowana w wykazach świętopietrza z 1326 r. W 1283 r. założono klasztor dominikanów, który skasowano w 1819 r. Pierwszy kościół parafialny p.w. św. Szymona i św. Judy, od 1610 r. p.w. św. Jakuba Apostoła stał nad brzegiem Wisły, skutkiem wylewów rzeki uległ zniszczeniu, został rozebrany zapewne w XIX w.; siedzibę parafii przeniesiono do kościoła podominikańskiego, murowanego, gotyckiego w zrębie, przebudowywanego w XVII, XIX i XX w. Kościół jest jednonawowy, z węższym i niższym prostokątnym prezbiterium, od północy znajduje się kaplica MB Różańcowej z XVII w. Po drugiej wojnie światowej prowadzono w kościele prace konserwatorskie, obecnie przeprowadza się konserwację prezbiterium i głównego ołtarza.Źródło:
Małoszów - kościół p.w. Św. Mikołaja, wzniesiony w 1648 roku, barokowy.
Kościół murowany, wzniesiony ok. 1646 roku w stylu barokowym, staraniem ks. Tomasza Lachowskiego. Znajduje się na wzniesieniu, na uboczu wsi. Orientowany (wschód-zachód), jednonawowy z prezbiterium zamkniętym absydą. Przy ścianie północnej znajduje się zakrystia. Wejście z prezbiterium do zakrystii jest przez XVII-wieczny barokowy portal z czarnego marmuru. Wystrój wnętrza kościoła wykonany jest głównie w stylu rokoko z XVIII wieku. Ołtarz główny z obrazem św. Mikołaja, są też dwa boczne ołtarze i ambona. Zachowane epitafia wewnątrz i na zewnątrz kościoła z XIX wieku. Kościół odnowiony i przebudowany w połowie XIX wieku. Od końca XIX wieku do 1934 roku zamknięty. Świątynia jest otoczona starymi drzewami posadzonymi symetrycznie wokoło, głównie są to kasztany, lipy i klony.źródło:
Kocina – kościół p.w. Św. Barbary, zbudowany w 1672 roku, barokowy.
Barokowy kościół pw. św. Barbary, wzniesiony w 1672 r. na miejscu starszego kościoła drewnianego; świątynię ufundował kanonik wiślicki Franciszek Kaliszewicz. Jest to budowla jednonawowa wzniesiona na planie prostokąta. Ołtarz główny i ołtarze boczne barokowe. W ołtarzu głównym znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej Kocińskiej. We wnętrzu świątyni zachowało się trochę wyposażenia z wcześniejszej świątyni (wzniesionej ok. 1403 r.): kamienne gotyckie antepedium ołtarzowe, późnogotycka kamienna chrzcielnica oraz Pieta.
Kazimierza Wielka – kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św., zbudowany w 1663 roku przez Stanisława Warszyckiego - kasztelana krakowskiego, bezstylowy.
Pierwsza wzmianka źródłowa o parafii i kościele pochodzi z 1326 r. Pierwotny kościół parafialny był drewniany. Obecny kościół murowany zbudował w 1663r. Stanisław Warszycki, kasztelan krakowski. Kościół został rozbudowany w latach 1894-1895, konsekrowany 16 IX 1895 r. przez bpa Tomasza Kulińskiego. Prezbiterium niższe i nieco węższe od nawy, ołtarz główny barokowy z obrazem Ukrzyżowania, według tradycji malowany przez Franciszka Smuglewicza. Dwa ołtarze boczne przy tęczy: w lewym obraz MB z Dzieciątkiem w srebrnej sukience, barokowy z przełomu XVII i XVIII w., w prawym obraz św. Franciszka Salezego z I. poł. XIX w. Epitafia kamienne z XVIII i XIX w. Kapitalny remont kościoła prowadzi się od 1980 r.
Bejsce – kościół p.w. Św. Mikołaja, gotycki, z XIV w., z kaplicą Firlejów z 1600 roku.
Parafia w Bejscach powstała najprawdopodobniej w XII lub na początku XIII wieku. Gotycki kościół św. Mikołaja został zbudowany prawdopodobnie w XIV wieku. Świątynia jest murowana, o jednej czteroprzęsłowej nawie oraz niższym i węższym prezbiterium. We wnętrzu - od strony południowej - znajduje się późnorenesansowa kaplica Firlejów, od strony północnej - barokowa kaplica św. Anny. Główny ołtarz jest barokowy, ołtarze boczne - neogotyckie. Na uwagę zasługuje także renenasowy nagrobek Elżbiety Firlejówny. Na ścianie wschodniej odkryto w 1959 r. fragmenty polichromii gotyckiej. Prezbiterium i kaplica Firlejów były konserwowane w latach 1966-1986.
Pałac w Bejscach - wzniesiony w 1802 roku, przez architekta Jakuba Kubickiego dla Marcina Badeniego. Jest pierwowzorem warszawskiego Belwederu.
Klasycystyczny pałac w Bejscach zbudował w roku 1802 Jakub Kubicki dla Marcina Badeniego. Pałac usytuowany jest na opadającym ku południowi zboczu, frontem zwrócony ku północy. Jest budynkiem piętrowym, całkowicie podpiwniczonym. Jego nakryte sklepieniami piwnice, skutkiem różnicy poziomów terenu, od strony ogrodu sprawiają wrażenie dodatkowej, trzeciej kondygnacji.
Pałac ma bryłę bardzo zwartą, opartą na planie prostokąta. Na głównej osi znajduje się wgłębny (cofnięty od lica elewacji) portyk wejściowy z płytkim ryzalitem, w którym cztery doryckie kolumny niosą niezbyt klasyczne co do proporcji belkowanie i trójkątny, pozbawiony jakiejkolwiek dekoracji tympanon. Na belkowaniu wyryty jest napis: Praca nadaje spoczynek. Po obu stronach portyku zaprojektował Kubicki po trzy osie okienne, akcentując środkowe z nich poprzez zastosowanie półkoliście zamkniętych okien. Piętro jest niższe od parteru; w elewacji jest to wyraźnie zaznaczone poprzez użycie niższych okien. Takie rozwiązanie elewacji odzwierciedla charakter użytkowania tej kondygnacji - przeznaczonej na pokoje sypialne, odróżniając ją zdecydowanie od parteru, gdzie autor zlokalizował pomieszczenia reprezentacyjne. Nad dachem góruje masywna bryła komina, a właściwie bloku obejmującego kilka kominów połączonych parawanowymi ściankami, rzecz charakterystyczna dla twórczości Kubickiego. Niemal identyczne rozwiązanie komina pojawi się za lat dwadzieścia w innym jego dziele, w warszawskim Belwederze.
Od ogrodu środkowy ryzalit ma kształt trójboczny, gdyż obejmuje fragment kolistego salonu, umieszczonego przez autora na głównej osi, za wejściowym hollem. W przyziemiu tegoż ryzalitu dostawiona jest sztuczna grota, wykonana z narzutowych głazów, niosąca wąski taras. Elewacje są boniowane, a wieńczy je gzyms z ząbkowaniem. Dach jest czterospadowy, pokryty blachą.
Układ wnętrza pałacu jest trójdzielny; jego środkową część zajmują: portyk, holl i kolisty salon wysoki na dwie kondygnacje. Od wschodu znajdują się pomieszczenia w trzech traktach, w tym owalna klatka stykająca się z hollem i również owalny gabinet na południowo-wschodnim narożniku budynku. Od zachodu układ jest dwutraktowy: przylegający do hollu duży pokój z półkolistą wnęką, za którym Kubicki umieścił "gospodarczą" klatkę schodową i od południa duży, trójokienny salon. Na piętrze pokoje "frontowe" oddzielone są od "ogrodowych" sklepionym korytarzem łączącym obie klatki schodowe.
Najbardziej reprezentacyjne wnętrze otrzymał salon. Jego ściany rozdzielają półkoliste wnęki umieszczone na przemian z płycinami zawierającymi malowidła w stiukowych obramieniach. W poziomie piętra salon doświetlony jest półkolistymi oknami zawartymi w czymś w rodzaju tamburu wspartego na belkowaniu i kroksztynowym gzymsie. Ponad bębnem nie ma jednak kopuły, tylko zwierciadlane sklepienie o szerokiej fasecie wypełnionej stiukową kratą.
Pałac otaczają pozostałości krajobrazowego parku z 2. połowy XIX stulecia, zaprojektowanego przez Augustyna Denizota. Obecnie w pałacu mieści się Dom Pomocy Społecznej.Źródło:
Czarnocin – kościół p.w. NMP, wzniesiony ok. 1360 roku przez Ottona z Mstyczowa, gotycki.
Czarnocin - gotycki kościół parafialny pw.Wniebowzięcia Matki Boskiej. Jego dobrodziejem i fundatorem był Otto z Mszczonowa herbu Lis, kanclerz Kazimierza Wielkiego, proboszcz gnieźnieński, kantor sandomierski.
Wymurowany w 1360 z kamienia kościół otrzymał wezwanie Matki Bożej.
W XVI wieku świątynia przez jakiś czas pozostawała w rękach innowierców. W latach 1882-85 kościół przeszedł remont, tracąc niektóre pierwotne formy.Źródło:
Sokolina – kościół p.w. Michała Archanioła, wybudowany w latach 1651 – 1660.
Wzniesiony przez księdza Matyaszkiewicza barokowy kościół był orientowany, zbudowany z kamienia i cegły. Nawa miała cztery sklepione przęsła, zakończone absydą, w której ustawiono główny ołtarz. Od strony zachodniej nawę zamykała piętrowa kruchta o charakterze niskiej wieży. Przy północno - zachodnim narożniku nawy stanęła kolista klatka schodowa, wiodąca na chór muzyczny i na kościelny strych. Ksiądz Tomasz zmarł w roku 1669 i pochowany został w krypcie „po stronie Ewangelii”. Jego następcą został ksiądz Michał Stanisław Piechowski, „który kościół, w sklepieniu znacznie zarysowany, kazał wzmocnić 9 szkarpami i 3 ankrami mury ściągnąć”. W 1. połowie XIX stulecia od południa dobudowano drugą kruchtę, a w linii ogrodzenia na wprost kruchty wybudowano (rok 1842) trójarkadową bramę-dzwonnicę.