Kazimierza Wielka
Kazimierza Wielka :
• W południowej części miasta stoi najstarsza, zabytkowa budowla – kościół
parafialny p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Barokowa świątynia, wzniesiona w
1663 roku staraniem kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego, na skutek
XIX – wiecznych przeróbek zatraciła istotne cechy stylowe. Nie znaczy to jednak,
że utraciła rangę zabytku. Ołtarz główny utrzymany w barokowej stylistyce,
powstał zapewne w początkach XIX wieku. Ambona - późnobarokowa. Pomiędzy
prezbiterium a zakrystią portal z datą 1667 r. na nadprożu. W ścianach epitafia
m. In. Konstancji Janikowskiej (zm. 1777), Aleksandra Łętowskiego (zm. 1801),
Estery z Linowskich Dahlke (zm. 1831), Heleny z Orsettich hr. Łubieńskiej i jej
syna, Stanisława (1902 r.) z herbem Pomian.
• W centrum miasta przy skrzyżowaniu dróg Kraków – Busko Zdrój i
Skalbmierz – Koszyce zachował się budynek główny cukrowni Łubna, oraz komin.
Cukrownia powstała 1845 r. wybudował ją Kazimierz Łubieński, od jego nazwiska
pochodzi tez nazwa zakładu. Pod koniec XIX w. cukrownie rozbudowano miasteczko
wówczas intensywnie się rozwija właśnie dzięki fabryce i żyznym glebom, staje
się jednym z ważniejszych ośrodków na południowym Ponidziu. 16 marca 2006 r.
niemiecki właściciel podjął decyzję o zakończeniu produkcji i zamknięciu
zakładu.
• Naprzeciw głównego budynku cukrowni stoi okrągła kamienna baszta, o
oryginalnej eklektycznej dekoracji. Budowle należącą do zespołu cukrowniczego
przypisuje się krakowskiemu architektowi, Tadeuszowi Stryjeńskiemu. Baszta
pełniła początkowo funkcje gazowni, następnie mieściła biura i mieszkania
pracowników zakładu. Nietuzinkowy kształt i niebanalna uroda obiektu sprawiły,
że „wieża” stała się symbolem Kazimierzy. Obecnie ma tutaj swoja siedzibę Muzeum
Ziemi Kazimierskiej.
• Tadeusz Stryjeński sprowadzony do Kazimierzy przez dyrektora cukrowni,
Juliana Tołłyczko zaprojektował malowniczy pałacyk „Lacon” wzniesiony (1890) w
pobliżu zakładu. Urozmaicona w planie, pełna światłocieniowych uskoków, piętrowa
budowla, opatrzona piętrową loggią i wzbogacona wieżą o przełamanym, kopulastym
hełmie był romantyczną, urokliwą siedzibą. Obecnie częściowo budynek rozebrano,
niektóre części budynku osunęły się i groziło to katastrofą budowlaną. Prace
przebiegają pod czujnym okiem wojewódzkiego konserwatora zabytków. „Wieża” w
centrum Lacona – przynajmniej na razie ma zostać nietknięta .
• Po przeciwnej stronie drogi stanął kolejny, tym razem parterowy „
pałacyk”. Współcześnie wyremontowany, jednolity stylowo z pałacykiem „Lacon” ma
kształt miejskiego, wygodnego, przestronnego dworku. Dziś nosi nazwę „Dworku
Niedzieli” i mieści bazę noclegową, restaurację oraz biura i sklepy. Trzecia z
willowych budowli T. Stryjeńskiego, to pałacyk stojący obok szkoły podstawowej
nr 1, niestety nie dotrwała do naszych czasów.
• Teren dworski w Kazimierzy wielkiej należał do rozległego obszaru
folwarku zajmującego zachodnią część osady. Dwór zbudowano około połowy XVIII
w., zamieszkały przez Łubieńskich do 1945 r., adoptowany po II wojnie światowej
na internat liceum, w latach siedemdziesiątych mieścił Bibliotekę Pedagogiczną.
Nadmiernie wyeksploatowany nie doczekał się remontu. W 1986 r. doszczętnie
spłonął a miasto bezpowrotnie utraciło wielką atrakcję turystyczną i ważny
dokument swojej historii. W latach 60 – tych w pobliżu wybudowano muszlę
koncertową, korty tenisowe, postawiono kawiarnię. Przy okazji modernizacji parku
wycięto część starych, egzotycznych drzew, odnowiono drzewostan, wytyczono nowe
alejki zacierając XIX wieczną kompozycje ogrodu. Nikłym śladem jego pierwotnego
przeznaczenia jest XIX wieczny kamienny stolik stojący na jednym z pagórków.
Dzisiaj w miejscu starego dworu stoi nowy budynek, mieści się w nim apteka,
jednak stylistycznie odbiega od pierwowzoru.